نظام سرمایه داری (Captalism)

نظام سرمایه داری (کاپتالیسم) یک سیستم اقتصادی است که در آن افراد یا مشاغل خصوصی صاحب کالاهای سرمایه‌ای هستند. تولید کالاها و خدمات بیشتر بر اساس عرضه و تقاضا در بازار عمومی است (که به عنوان اقتصاد بازار شناخته می‌شود)، نه از طریق برنامه‎‌ریزی مرکزی (که به عنوان اقتصاد برنامه‌ریزی شده یا اقتصاد فرماندهی شناخته می‌شود).

خالص‌ترین شکل نظام سرمایه داری، بازار آزاد یا سرمایه داری Laissez-Faire است. در این شکل از نظام سرمایه داری افراد خصوصی محدود نیستند و می‌توانند تعیین کنند که در کجا سرمایه‌گذاری کنند، چه چیزی تولید کنند یا بفروشند و با چه قیمت‌هایی کالاها و خدمات را مبادله کنند. بازار laissez-faire بدون بررسی و کنترل کار می‌کند.

امروزه، اکثر کشورها یک سیستم مختلط سرمایه داری را در بر می‌گیرند که شامل درجاتی از تنظیم مقررات دولت در زمینه تجارت و مالکیت صنایع منتخب است.

مفهوم نظام سرمایه داری

از نظر عملکردی، سرمایه داری فرایندی است که در آن مشکلات تولید اقتصادی و توزیع منابع حل می‌شود. به جای برنامه‌ریزی تصمیمات اقتصادی از طریق روش‌های متمرکز سیاسی مانند سوسیالیسم یا فئودالیسم، برنامه‌ریزی اقتصادی در نظام سرمایه داری از طریق تصمیمات غیرمتمرکز و داوطلبانه اتفاق می‌افتد.

سرمایه داری و مالکیت خصوصی

حقوق مالکیت خصوصی برای نظام سرمایه داری اساسی است. بیشتر مفاهیم مدرن مالکیت خصوصی از تئوری خانه‌گزینی (homesteading) جان لاک (John Locke’s) ریشه می‌گیرد که در آن بشر از طریق مخلوط کردن کار خود با منابع غیرقابل ادعا، ادعای مالکیت می‌کند. پس از مالکیت، تنها وسیله قانونی انتقال اموال از طریق مبادله داوطلبانه، هدایا ، ارث بردن یا خانه‌گزینی مجدد در املاک متروکه است. بنابراین، هرچه منبع با ارزش‌تر باشد، قدرت تجارت بیشتری نیز برای مالک فراهم می‌کند. در یک نظام سرمایه داری، شخصی که مالک یک دارایی است مستحق هرگونه ارزش مرتبط با آن دارایی است. برای اینکه افراد یا مشاغل با اعتماد به نفس کالاهای سرمایه‌ای خود را مستقر کنند و گسترش دهند، باید سیستمی وجود داشته باشد که از حق قانونی آن‌ها در تملک یا انتقال مالکیت خصوصی محافظت کند. یک جامعه سرمایه داری برای تسهیل و اجرای این حقوق مالکیت خصوصی به استفاده از قراردادها، معاملات عادلانه و قانون مجازات متکی خواهد بود.

هنگامی که یک ملک در مالکیت خصوصی نیست اما در بین مردم به اشتراک گذاشته می‌شود، مشکلی به نام تراژدی عوام بوجود می‌آید. با داشتن یک منبع مشترک که همه افراد می‌توانند از آن استفاده کنند و هیچ کس نمی‌تواند دسترسی به آن را محدود کند، همه افراد انگیزه دارند تا آنجا که می‌توانند از آن منافع استخراج کنند و انگیزه‌ای برای حفظ یا سرمایه‌گذاری مجدد در منبع ندارند. خصوصی‌سازی منابع یکی از راه حل‌های ممکن برای حل این مشکل، همراه با رویکردهای مختلف اقدام جمعی داوطلبانه یا غیر داوطلبانه است.

سود و زیان در نظام سرمایه داری

سود با مفهوم مالکیت خصوصی ارتباط نزدیکی دارد. طبق تعریف، یک فرد فقط وقتی به طور داوطلبانه به مالکیت خصوصی مبادرت می‌ورزد که معتقد باشد این مبادله به نوعی از نظر روحی یا مادی به سودش باشد. در چنین معاملاتی، هر یک از طرفین از معامله کسب سود می‌کنند. تجارت داوطلبانه مکانیزمی است که فعالیت را در یک نظام سرمایه داری پیش می‌برد. صاحبان منابع بر سر مصرف‌کنندگان با یکدیگر رقابت می‌کنند، آن‌ها نیز به نوبه خود بر سر کالاها و خدمات با دیگر مصرف‌کنندگان رقابت می‌کنند. تمام این فعالیت‌ها در سیستم قیمت تعبیه شده است که توازن بین عرضه و تقاضا را برای تعدیل و هماهنگی توزیع منابع ایجاد می‌کند.

یک سرمایه دار بالاترین سود را زمانی کسب می‌کند که با استفاده از کالاهای سرمایه‌ای و به کارامدترین شکل، با ارزش‌ترین کالا یا خدمات را تولید کند. در این سیستم، اطلاعات مربوط به بالاترین ارزش از طریق قیمت‌هایی که فرد دیگری داوطلبانه کالا یا خدمات سرمایه‌دار را خریداری می‌کند، منتقل می‌شود. کسب سود بیانگر این است که ورودی‌های با ارزش کمتر به خروجی‌های با ارزش‌تر تبدیل شده‌اند. در مقابل، سرمایه‌دار وقتی ضرر می‌کند که از منابع سرمایه به طور موثر استفاده نشود و خروجی‌های کم ارزش‌تری ایجاد شوند.

سرمایه‌گذاری آزاد یا نظام سرمایه داری؟

نظام سرمایه داری و سرمایه گذاری آزاد اغلب مترادف هستند. در حقیقت، این دو اصطلاحات نزدیک و در عین حال متمایز و دارای ویژگی‌های مشترک هستند. داشتن نظام سرمایه داری بدون داشتن سرمایه‌گذاری کاملاً  آزاد ممکن است و همچنین داشتن بازار آزاد بدون نظام سرمایه داری امکان‌پذیر است. هر اقتصادی می‌تواند سرمایه داری باشد به شرطی که افراد خصوصی عوامل تولید را کنترل کنند. با این حال، یک نظام سرمایه داری همچنان می‌تواند توسط قوانین دولت تنظیم شود و این امکان وجود دارد که از سود حاصل از تلاش‌های سرمایه داری مالیات سنگینی گرفت.

 “سرمایه‌گذاری آزاد”  را طور تقریبی می‌توان به معنای مبادلات اقتصادی عاری از نفوذ اجباری دولت در نظر گرفت. حقوق مالکیت خصوصی در سرمایه گذاری آزاد وجود دارد، اگرچه ممکن است مالکیت خصوصی بدون اختیار دولت به طور داوطلبانه به عنوان یک امر مشترک تلقی شود.  بسیاری از قبایل بومی آمریکا با عناصر این ترتیبات و دریک سیستم اقتصادی سرمایه دار گسترده زندگی می‌کردند. باشگاه ها، تعاونی‌ها و شرکت‌های تجاری سهامی همگی نمونه ای از موسسات مالکیت مشترک هستند. اگر انباشت، مالکیت و سود از اصول اساسی اصلی سرمایه داری باشد، آزادی از اجبار دولت اصل اصلی سرمایه‌گذاری آزاد است.

رشد نظام سرمایه داری صنعتی

 انقلاب صنعتی شروع به ایجاد لرزشی کرده بود که به زودی ممکن بود دنیای غرب را متزلزل کند. معدن طلای استعمار (اغلب به معنای واقعی کلمه) ثروت جدید و تقاضای جدیدی را برای محصولات صنایع داخلی به ارمغان آورده بود که گسترش و مکانیزاسیون تولید را به دنبال داشت. همزمان با جهش فناوری، دیگر کارخانه‌ها مجبور نبودند در مجاورت آبراهه‌ها یا آسیاب‌های بادی احداث شوند. در نتیجه صنعت‌گران در شهرهایی که هزاران نفر برای تأمین نیروی کار آماده بودند، کار خود را شروع کردند.

سرمایه‌داران بزرگ صنعتی اولین افرادی بودند که در طول زندگی خود ثروت خود را جمع کردند و اغلب از اشراف و بسیاری از خانواده‌های ثروتمند وام دهنده پیشی گرفتند. برای اولین بار در تاریخ، مردم عادی به ثروتمند شدن امیدوار شدند. جمعیت پولی جدید کارخانه‌های بیشتری احداث کردند که به نیروی کار بیشتری نیاز داشتند و در عین حال کالاهای بیشتری برای خرید مردم تولید می‌کردند. نظام سرمایه داری صنعتی بیشتر از طبقه اشراف، به سود سایر قشرهای جامعه بود. دستمزدها افزایش یافت و تشکیل اتحادیه‌ها کمک بسیاری به افراد کرد. با تولید انبوه محصولات قیمت آن‌ها ارزان و قابل پرداخت شد که منجربه افزایش سطح زندگی مردم گردید. در این دوره، اصطلاح “سرمایه داری” که از کلمه لاتین “capitalis” به معنای “سر گاو” گرفته شده است، برای اولین بار توسط سوسیالیست فرانسوی لویی بلان در سال 1850 استفاده شد که به معنی سیستم مالکیت انحصاری ابزار تولید صنعتی توسط افراد خصوصی به جای مالکیت مشترک است.

نظام سرمایه داری و رشد اقتصادی

با ایجاد انگیزه برای کارآفرینان برای تخصیص مجدد منابع از کانال‌های غیر سودآور به حوزه‌هایی که مصرف‌کنندگان به آن‌ها بهای بیشتری می‌دهند، سرمایه داری وسیله‌ای بسیار موثر برای رشد اقتصادی است. قبل از ظهور سرمایه داری در قرن 18 و 19، رشد سریع اقتصادی در درجه اول از طریق فتح و استخراج منابع از سرزمین‌های مغلوب رخ می‌داد.

تحقیقات نشان می‌دهد متوسط درآمد سرانه جهانی در دوران افزایش جوامع کشاورزی تا زمانی که اولین ریشه‌های انقلاب صنعتی به وجود آمد، بدون تغییر بوده است. در قرون بعدی، فرایندهای تولید در نظام سرمایه داری ظرفیت تولید را بسیار بالا برد. در نتیجه کالاهای بیشتر و بهتر به راحتی در دسترس جمعیت وسیعی قرار گرفتند و استانداردهای زندگی را بالا بردند. در نتیجه، اکثر نظریه‌پردازان سیاسی و تقریباً همه اقتصاددانان استدلال می‌کنند که نظام سرمایه داری کارآمدترین و مولدترین سیستم مبادله است.